Nieletni są nie tylko ofiarami różnych przestępstw, ale też coraz częściej stają się agresorami w stosunku do siebie i innych osób.

Obowiązującą w Polsce Ustawę o postępowaniu w sprawach nieletnich rozpoczyna akapit wskazujący na cel stanowionego prawa. Tym celem jest dążenie do przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich i stwarzania warunków powrotu do normalnego życia nieletnim, którzy popadli w konflikt z prawem bądź z zasadami współżycia społecznego, oraz w dążeniu do umacniania funkcji opiekuńczo-wychowawczej i poczucia odpowiedzialności rodzin za wychowanie nieletnich na świadomych swych obowiązków członków społeczeństwa. Art. 2 Ustawy stanowi, że przewidziane w ustawie działania podejmuje się w wypadkach, gdy nieletni wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuści się czynu karalnego.

Badania nad skalą zjawiska, jego strukturą i przyczynami prowadzone są od wielu lat. Na przykład E. Żabczyńska podaje wyniki badań z 1966 toku chłopców w wieku 10-11 lat, którzy mieli sprawę sądową o kradzież. W aspekcie uzależnień znamienne są wyniki mówiące o tym, że aż w 64% przypadków w rodzinach, z których pochodzili badani, rodzice nadużywali alkoholu. Współcześnie obserwuje się wzrost zarówno liczby młodocianych przestępców, jak i poszerzeniu ulega lista przestępstw najczęściej przez nich popełnianych. Dane statystyczne Komendy Głównej Policji z 2015 r. wskazują, że ujawniono 12 904 nieletnich sprawców, z czego udowodniono ok. 28 875 czynów karalnych.

K. Włoch-Hyla zwraca uwagę, że w ostatnich latach obniżyła się granica wieku osób wchodzących w kolizje z prawem. Wiek przestępczej inicjacji obecnie to w większości przypadków 12-13 rok życia, jednak w konflikt z prawem wchodzą również młodsze dzieci. Coraz bardziej też widać związek przestępczości z innymi rodzajami patologii społecznej (zjawisko tzw. przestępczości zabawowej, która ma pewne wspólne cechy z chuligaństwem i tradycyjnym wandalizmem, ale niejednokrotnie przybiera formą masowych aktów przemocy i agresji). Natomiast K. Zimny pisze, że „coraz częściej przestępczość nieletnich przybiera formy niebezpośrednie. Źródłem przestępczości stał się Internet, gdzie możliwość anonimowego działania potęguje rozmiary brutalnych ataków, kpin wśród nastolatków. Wiele z nich kończy się tragicznie”.

Wśród przyczyn wchodzenia na drogę przestępczą literatura przedmiotu wymienia;

1) wpływ środowiska rodzinnego, a zwłaszcza:

- niewłaściwy styl wychowania panujący w rodzinie, np. autorytarny, permisywny, nadopiekuńczy, despotyzm;

- rozwód rodziców, rozpad rodziny;

- sytuacje wywołujące nerwice, duży stres, brak poczucia bezpieczeństwa;

- alkoholizm, narkomania i inne uzależnienia.

2) demoralizujący wpływ niektórych grup rówieśniczych;

3) negatywne oddziaływanie mediów, zwłaszcza w obszarze oglądanej przemocy;

4) cyberprzemoc;

5) używanie alkoholu, sięganie po narkotyki, dopalacze, hazard i inne niebezpieczne zachowania nieletnich.

Na zakończenie warto przypomnieć słowa papieża Benedykta XVI, jakie skierował do polskiej młodzieży. Słowa, które mówią o znaczeniu domu rodzinnego w życiu młodych, jak również budzą nadzieję, gdy ich doświadczeniem staje się upadek tego ważnego miejsca:

„W sercu każdego człowieka, moi przyjaciele, jest pragnienie domu. Tym bardziej młode serce przepełnia przeogromna tęsknota za takim domem, który będzie własny, który będzie trwały, do którego będzie się nie tylko wracać z radością, ale i z radością przyjmować każdego przychodzącego gościa. To tęsknota za domem, w którym miłość będzie chlebem powszednim, przebaczenie koniecznością zrozumienia, a prawda źródłem, z którego wypływa pokój serca. To tęsknota za domem, który napełnia dumą, którego nie trzeba będzie się wstydzić i którego zgliszczy nigdy nie trzeba będzie opłakiwać. To pragnienie jest niczym innym jak tęsknotą za życiem pełnym, szczęśliwym, udanym. Nie lękajcie się tej tęsknoty! Nie uciekajcie od niej! Niech was nie zniechęca widok domów, które runęły, pragnień, które obumarły. Bóg Stwórca, dając młodemu sercu ogromną tęsknotę za szczęściem, nie opuszcza go w mozolnym budowaniu domu, któremu na imię życie”.

Oskar Józef Puszkiewicz ofm

Lektura:

Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich, Dz.U. 1982 Nr 35 poz. 228;

Ewa Żabczyńska, Przestępczość dzieci, PWN 1983;

Katarzyna Włoch-Hyla, Przestępczość wśród młodzieży; Zdaniem psychologa, NR 68 (Październik 2019); https://doradcawpomocyspolecznej.pl/artykul/przestepczosc-wsrod-mlodziezy

Krzysztof Zimny, Przestępczość nieletnich w świecie rzeczywistym i w cyberprzestrzeni, pdf

Benedykt XVI, Przemówienie podczas spotkania z młodzieżą na Błoniach, 27 maja 2006, Kraków; https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/benedykt_xvi/przemowienia/pl_mlodziez-blonia_27052006.html

Artykuł powstał w ramach Projektu WIEDZA – WYBÓR – WOLNOŚĆ.

Dofinansowano ze środków Fundacji ORLEN.