Spojrzenie na młode pokolenie w aspekcie problemów uzależnień powinno uwzględniać fakt, że człowiek jest jednią psychiczną, fizyczną i duchową. Stąd szukanie pełnej odpowiedzi na tytułowe pytanie, jest procesem skomplikowanym. Nie zawsze odpowiedzi udzielane przez samą młodzież na temat motywów sięgania po substancje psychotropowe, dają jasny i dokładny obraz problemu. Wiąże się to z tym, że niektórzy badani nie potrafią dobrze nazwać swoich pragnień i źródeł określonych zachowań. Również pytania formułowane w ankietach nie zawsze uwzględniają wymiar duchowy, który przecież silnie oddziałuje na decyzje i zachowania człowieka.

Każde jednak badanie przybliża problem eksperymentowania przez młodych z substancjami psychotropowymi i pomaga w określaniu celów i metod pracy profilaktycznej w tym zakresie.

Z analizy jakościowej stylu życia 17-18-letnich użytkowników substancji psychoaktywnych, wzorów i motywów używania substancji oraz innych zachowań problemowych, przeprowadzonych przez Instytut Psychiatrii i Neurologii, wynika, że główne motywy w tej grupie badanych przedstawiają się następująco:

1) Użytkownicy nowych substancji psychoaktywnych (tzw. „dopalaczy”):

- zaburzenia psychiczne i obniżenie nastroju;

- samoleczenie i uśmierzanie nieprzyjemnych stanów;

- niepowodzenia szkolne, złe relacje z rodzicami, naciski innych osób a także chęć spotęgowania doznań osiąganych pod wpływem innych substancji psychoaktywnych.

Młodzi użytkownicy „dopalaczy” często komunikują, że spędzają czas spotykając się ze znajomymi i/lub chodząc na imprezy. Niewielu z nich deklaruje posiadanie jakichś zainteresowań, hobby. Część widzi związek pomiędzy ich sposobem spędzania wolnego czasu a używaniem substancji psychoaktywnych.

2) Użytkownicy substancji wziewnych:

- chęć tworzenia rzeczy oryginalnych, czegoś innego, alternatywnego, wyobrażenie, że jest to możliwe do osiągnięcia tylko w odmiennym stanie świadomości;

- sposób radzenia sobie z doświadczaniem trudnych sytuacji życiowych, problemów w kontaktach z rodzicami lub słabymi wynikami w nauce.

Młodzi użytkownicy substancji wziewnych swój czas wolny poświęcają najczęściej na spotkania ze znajomymi, chodzenie po mieście, granie na komputerze, słuchanie muzyki, oglądanie filmów, a także chodzenie na imprezy klubowe.

3) Użytkownicy przetworów konopi:

- wcześniejsze zainteresowanie substancjami psychoaktywnymi czy też związanymi z nimi wyrazami kultury, jak muzyka, seriale tematyczne czy filmy dokumentalne;

- ciekawość efektów ich działania;

- pożądana zmiana świadomości i postrzegania oraz intensyfikacja wrażeń na przykład z jedzenia, słuchania muzyki, oglądania filmu czy interakcji z innymi;

- poszukiwanie nowych wrażeń oraz chęć odejścia od rutyny i normalności;

- ze względu na działanie rozluźniające, uśmierzające ból, pomagające zasnąć oraz redukujące objawy nieprzyjemnego przebiegu działania innych substancji psychoaktywnych, lub tak zwanych „zjazdów”, a także działanie towarzyskie i poprawiające samopoczucie;

- jako forma radzenia sobie z problemami życiowymi;

- ze względu na postrzegany potencjał samorozwojowy tych substancji.

Większość z badanych cechuje bardzo aktywny i towarzyski styl życia. Wymieniane przez nich zainteresowania i sposoby spędzania wolnego czasu, w mniejszym lub większym stopniu były również powiązane z używaniem marihuany lub haszyszu.

4) Użytkownicy leków OTC:

- ciekawość oraz używanie substancji przez rówieśników.

Młodzi użytkowników leków OTC deklarują, że swój wolny czas spędzają w dużej mierze ze znajomymi. Często tym spotkaniom towarzyszy używanie substancji psychoaktywnych.

Przedstawione wyniki mogą świadczyć, że wśród istotnych powodów sięgania po substancje psychoaktywne przez młodych, jest szukanie szybkich i łatwych rozwiązań swoich problemów oraz identyfikacja z grupą rówieśniczą mającą przede wszystkim zabawowy, imprezowy charakter. Niektórzy używanie takich środków włączyli do swojego stylu życia.

Oskar J. Puszkiewicz ofm

Lektura:

Raport końcowy. Analiza jakościowa stylu życia 17-18-letnich użytkowników substancji psychoaktywnych, wzorów i motywów używania substancji oraz innych zachowań problemowych. Instytut Psychiatrii i Neurologii, Zakład Zdrowia Publicznego, Pracownia Profilaktyki Młodzieżowej „Pro-M”, Zakład Badań nad Alkoholizmem i Toksykomaniami, Warszawa 2019.

Artykuł powstał w ramach Projektu WIEDZA – WYBÓR – WOLNOŚĆ.

Dofinansowano ze środków Fundacji ORLEN.