Odpowiedzialność państwa

Rodzina i Kościół nie działają w społecznej próżni. Ich troska o trzeźwość Narodu jest tym bardziej owocna, im bardziej także inne instytucje włączają się w działania na rzecz trzeźwości. W tym względzie oczywista i ogromna jest odpowiedzialność państwa. Po to obywatele płacą podatki, by rządzący troszczyli się o dobro wspólne, a jednym z warunków dbania o to wspólne dobro jest czynienie wszystkiego, co ochroni obywateli przed nadużywaniem alkoholu i alkoholizmem. W czasie Narodowego Kongresu Trzeźwości odpowiedzialność państwa i polityków sprawujących władzę będzie analizowana w sposób szczegółowy. Warto, by każdy z nas wiedział, jakie są istotne zadania państwa w tym względzie. Wiemy wtedy, jakich działań mamy prawo oczekiwać jako wyborcy i w czym możemy wspierać państwo, którego działanie na rzecz wspólnego dobra, jakim jest trzeźwość Narodu, w dużym stopniu zależne jest od stopnia świadomości i zaangażowania swoich obywateli.

Trzeba najpierw zdawać sobie sprawę z tego, że nietrzeźwość dorosłych i sięganie po napoje alkoholowe przez dzieci i młodzież to nie tylko problem moralny, duchowy czy religijny. To nie tylko źródło ogromnego cierpienia poszczególnych osób i całych rodzin. To także bardzo poważny problem społeczny. Im więcej jest w państwie osób dotkniętych problemem alkoholowym, tym słabsze jest państwo. Człowiek nadużywający alkoholu czy popadający w alkoholizm nie tylko nie jest w stanie zatroszczyć się o własny los i o los swoich bliskich. Nie jest też w stanie być dobrym uczniem czy pracownikiem. Nie jest w stanie wykorzystać dla dobra wspólnego zdobytego wykształcenia i swoich talentów. Im więcej mamy ludzi z problemem alkoholowym w szkolnictwie, służbie zdrowia, policji, wojsku czy sądownictwie, tym bardziej degenerują się relacje międzyludzkie i struktury społeczne.

Nietrzeźwość nie tylko osłabia państwo w wymiarze politycznym i społecznym. W poważny sposób osłabia też państwo w wymiarze gospodarczym i finansowym. To właśnie dlatego władze okupacyjne zawsze dążyły do rozpijania naszego narodu. Ludzie dotknięci problemem alkoholowym nie są bowiem w stanie wydajnie pracować, być innowacyjnymi i odpowiedzialnymi. Znacznie częściej niż inni powodują wypadki w pracy czy wypadki drogowe. Niszczą własne zdrowie fizyczne i popadają w problemy psychiczne. W sposób destrukcyjny oddziałują na inne osoby. Koszty finansowe, związane ze skutkami zdrowotnymi i społecznymi nadużywania alkoholu i alkoholizmu, sięgają wielu miliardów złotych w skali rocznej.

Państwo ponosi wielką odpowiedzialność za to, czy i na ile podejmuje działania na rzecz trzeźwości narodu, gdyż ma w swym ręku wiele narzędzi, które takie działania czynią możliwe. Pierwszym z tych narzędzi jest prawo, ustanawiane przez władzę ustawodawczą. Z pewnością prawo to powinno zostać zmodyfikowane i doprecyzowane po to, by skuteczniej niż dotąd służyło ochronie obywateli przed problemami alkoholowymi. O ile rodzina i Kościół powinny troszczyć się o trzeźwość Narodu poprzez działania na rzecz wychowania dzieci, młodzieży i dorosłych
w trzeźwości, o tyle państwo ma obowiązek troszczyć się o wspieranie trzeźwości swoich obywateli poprzez mądre i precyzyjnie sformułowane prawo. Działania rodziny i Kościoła mają głównie zmniejszać popyt na alkohol. Działania państwa powinny w stanowczy i racjonalny sposób ograniczać podaż alkoholu, zwłaszcza w odniesieniu do osób nieletnich i nietrzeźwych.

Przykładem prawa, które skutecznie wspiera troskę o trzeźwość społeczeństwa, mogą być niektóre rozwiązania legislacyjne, jakie obowiązują w Stanach Zjednoczonych. Prawo pozwala tam na inicjację alkoholową dopiero od dwudziestego pierwszego roku życia. Z badań okazało się bowiem, że gdy przesuniemy inicjację alkoholową z osiemnastego na dwudziesty pierwszy rok życia, to czterokrotnie zmniejszy się liczba alkoholików w społeczeństwie. Rozwiązania prawne powinny być tak sformułowane, by trudno je było lekceważyć czy ominąć. Dla przykładu prawo powinno precyzyjnie określać, że osoby niepełnoletnie nie mogą nie tylko spożywać ani kupować napojów alkoholowych, lecz także nie mogą ich posiadać. Prawo powinno też bardziej rygorystycznie niż dotąd regulować liczbę sklepów sprzedających alkohol, ich usytuowanie, warunki otrzymania koncesji na sprzedaż alkoholu, a także sankcje za naruszenie tychże warunków i za łamanie prawa.

Wielką odpowiedzialnością państwa jest nie tylko stanowienie mądrego i precyzyjnie sformułowanego prawa w zakresie troski o trzeźwość narodu, lecz także stanowcze i skuteczne egzekwowanie tego prawa. W Polsce nie tylko jest wielokrotnie więcej punktów sprzedaży alkoholu w przeliczeniu na liczbę mieszkańców, niż na przykład w krajach skandynawskich, lecz także jest o wiele mniej skuteczna reakcja instytucji państwowych na łamanie prawa, zwłaszcza na sprzedaż alkoholu osobom nieletnim i nietrzeźwym. Odbieranie koncesji i sankcje finansowe są stosowane niezwykle rzadko. To rozzuchwala do dalszego lekceważenia i łamania prawa oraz powoduje coraz większe poczucie bezkarności u osób łamiących prawo.

Do odpowiedzialności państwa należy również solidne przygotowanie osób i instytucji, które bezpośrednio mają wpływ na ludzi, którzy popadli w problemy alkoholowe i na ich rodziny. Zadaniem państwa jest takie przygotowanie i szkolenie policji, prokuratorów, sędziów, kuratorów i pracowników socjalnych, nauczycieli, psychologów i pedagogów szkolnych, by ludzie nadużywający alkoholu nieuchronnie ponosili wszelkie konsekwencje swoich zachowań i żeby byli w ten sposób skutecznie motywowani do podejmowania terapii. Chodzi też o to, by osoby pokrzywdzone, czy wręcz dręczone przez ludzi nadużywających alkoholu, otrzymywały szybką i skuteczną pomoc prawną, psychologiczną i materialną. Odpowiedzialnością państwa jest też tworzenie wystarczającej liczby profesjonalnie działających poradni i placówek terapii alkoholizmu. W tym aspekcie Kościół ani inne instytucje nie są w stanie zastąpić państwa, gdyż tworzenie tego typu placówek wymaga przygotowania odpowiedniej liczby profesjonalistów i wiąże się z ogromnymi kosztami finansowymi.

Ważną formą odpowiedzialności państwa jest współpraca z tymi środowiskami i instytucjami, które od dziesięcioleci w sposób konsekwentny i stanowczy podejmują wysiłki na rzecz wychowania w trzeźwości i zapobiegania problemom alkoholowym. Zawodzi takie państwo, które finansowo wspiera instytucje promujące szkodliwie społeczne ideologie (na przykład ideologię gender), czy które tworzą demoralizujące sztuki teatralne lub filmy, a nie wspiera stowarzyszeń czy organizacji, które ofiarnie działają na rzecz dobra wspólnego, jakim jest troska o trzeźwość społeczeństwa.

Istotną sferą odpowiedzialności państwa jest też to, co dzieje się w mediach publicznych. Takie media mają do spełnienia ważną misję społeczną, która jest wprost zapisana w ich statutach. To bolesne, że obecnie ani w publicznej Telewizji Polskiej, ani w żadnym z programów Polskiego Radia nie ma stałych audycji, które podejmowałyby tematykę wychowania młodego pokolenia w trzeźwości. Nie ma też stałych programów, które podejmowałyby tematykę alkoholizmu oraz sposobów pomagania ludziom uzależnionym i ich współcierpiącym rodzinom. Ta sytuacja powinna szybko ulec poprawie, gdyż media państwowe mają realny wpływ na sposoby myślenia i postępowania wielu ludzi.

Narodowy Kongres Trzeźwości to szansa na większą niż dotąd integrację działań rodzin, Kościoła i państwa na rzecz troski o wspólne dobro, jakim jest trzeźwość Narodu. To także szansa na to, by politycy, władza ustawodawcza, rząd oraz pracownicy poszczególnych instytucji państwowych usłyszeli stanowczy głos społeczeństwa, które oczekuje i wymaga od swoich przedstawicieli bardziej zdecydowanego i lepiej zorganizowanego niż dotąd działania na rzecz trzeźwości naszego Narodu.

Odpowiedzialność samorządów

Aktywna troska o dobro wspólne jest nie tylko obowiązkiem państwa, lecz także obowiązkiem samorządów. W praktyce, to czy i na ile państwo troszczy się o trzeźwość narodu, a także o skuteczne rozwiązywanie problemów alkoholowych, zależy w największym stopniu właśnie od sposobu funkcjonowania samorządów. To głównie na szczeblu gminy obywatele szukają wsparcia w tym, co dobre, a także skutecznej pomocy w obliczu trudności, z jakimi sami nie są w stanie sobie poradzić.

Pierwszym zadaniem samorządów – począwszy od gmin – jest solidna analiza sytuacji w środowisku lokalnym, gdy chodzi o wychowanie dzieci i młodzieży w trzeźwości, a także w odniesieniu do problemów alkoholowych oraz sposobów ich przezwyciężania. Każda gmina powinna zbierać dane na ten temat oraz starannie monitorować rozwój sytuacji na swoim terenie. Powinna także diagnozować przyczyny problemów alkoholowych wśród dzieci, młodzieży i dorosłych po to, by opracowywać takie programy działania, które rzeczywiście mogą być skutecznym antidotum na nadużywanie alkoholu i na bolesne zjawiska z tym związane.

Sposoby działania samorządów w oczywisty sposób zależą w dużej mierze od postawy wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. To od osób na tych stanowiskach mamy prawo oczekiwać zaangażowania na rzecz troski o trzeźwość lokalnej społeczności. Mamy też prawo oczekiwać od nich sprawnego i stanowczego nadzoru nad działaniem tych osób oraz tych instytucji samorządowych, które mają wpływ na to, co dzieje się na terenie gminy w zakresie wychowania w trzeźwości i rozwiązywania problemów alkoholowych.

Na co dzień zasadniczą odpowiedzialność za troskę samorządów o trzeźwość lokalnej społeczności ponoszą Gminne Komisje Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Ich odpowiedzialność jest duża, gdyż duże są też ich kompetencje oraz możliwości działania. Gminne Komisje dysponują odpowiednimi specjalistami
i środkami materialnymi. Mają możliwość współpracy ze szkołami, policją, lokalnymi mediami, sądami rodzinnymi i dla nieletnich, sądami powszechnymi, z parafiami, z organizacjami społecznymi działającymi na rzecz trzeźwości i rozwiązywania problemów alkoholowych w środowisku lokalnym. Gminne Komisje mają też obowiązek udzielania wszechstronnej pomocy rodzinom dotkniętym pijaństwem i/czy alkoholizmem, a także kierować do sądu wnioski o przymusową terapię dla osób nadużywających alkoholu i stosujących przemoc. Z pewnością we wszystkich tych aspektach wiele Gminnych Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych może i powinno działać w sposób bardziej aktywny i skuteczny niż dotąd.

Ważnym zadaniem samorządów jest działanie na rzecz integracji różnych osób, środowisk oraz instytucji lokalnych na rzecz trzeźwości i skutecznego ograniczania oraz przezwyciężania problemów alkoholowych. Niektóre gminy takie właśnie działania podejmują w sposób systematyczny i profesjonalny. Sam bywałem już wielokrotnie zapraszany na szkolenia z zakresu profilaktyki uzależnień oraz na temat sposobów pomagania rodzinom dotkniętym chorobą alkoholową. Szkolenia takie organizowały właśnie samorządy, zapraszając na nie przedstawicieli policji, sądów, dziennikarzy lokalnych mediów, przedstawicieli grup Anonimowych Alkoholików, Al-Anon i Klubów Abstynenta, a także przedstawicieli rodziców, nauczycieli, księży, psychologów i pedagogów szkolnych. W czasie tego typu spotkań i szkoleń był czas na wymianę doświadczeń, na dzielenie się trudnościami i sukcesami, na ustalanie wspólnych działań i form stałej współpracy na rzecz troski o trzeźwość lokalnej wspólnoty. Z pewnością tego typu działań inicjowanych przez samorządy powinno być znacznie więcej niż dotąd.

Zakończenie

Narodowy Kongres Trzeźwości będzie wyjątkową szansą na integrację działań rodziny, Kościoła, państwa i samorządów. Każdy z nas może i powinien wnieść osobisty wkład w przygotowanie i przebieg Kongresu. Pierwszą formą wsparcia w tym względzie jest osobista modlitwa w intencji dzieła Kongresu, a także w intencji osób oraz instytucji bezpośrednio zaangażowanych w dzieło kongresowe. Obok modlitwy zadaniem każdego z nas jest czuwanie nad własną trzeźwością i dawanie osobistego świadectwa w tym względzie. Wyjątkowo cenny będzie dar abstynencji w roku Kongresu Trzeźwości. Bóg – dawca wolności do dobra – oczekuje od każdego z nas takich postaw i form zaangażowania, żeby Narodowy Kongres Trzeźwości wydał błogosławione owoce dla Kościoła i naszego narodu.

Ks. dr Marek Dziewiecki